لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

توسعه فناوری عمدتا بستگی به خلاقیت طراحان محصول یا فناوری دارد. از آنجا که فرصت های جدید برای توسعه فناوری نوین باید توسط متخصصان مورد بررسی قرار گیرد؛ لذا خلق ایده های نوآورانه برای توسعه فناوری و کارآفرینی موفق ضروری است. یکی از روش های خلاقانه حل مساله، نوآوری نظام یافته (TRIZ) بوده و در سال 1946 توسط گنریش آلتشولر روسی پایه گذاری و طی سال های گذشته، به ابزاری کاربردی برای اختراع کردن و حل مسائل فنی با پیچیدگی های گوناگون تبدیل شده است. این مقاله به منظور بررسی میزان قابلیت TRIZ برای حل مسائل مهندسی تدوین شده و در آن سعی می شود مراحل شناسایی، حل مساله توسط TRIZ برای یک آکومولاتور گازی، پیاده سازی شده و ایده های نوآورانه ای حاصل و سپس امکان سنجی این ایده ها جهت عملیاتی شدن مورد ارزیابی قرار گیرد. بدیهی است هر ایده نوآورانه قابل اجرا فرصتی است در جهت کارآفرینی.

برخلاف تصور رایج مبنی بر اینکه استعاره ابزاری است که عموماً در زبان شناسی کاربرد دارد، این مفهوم مورد توجه محققان زیادی در راستای شناخت ابعاد و پیچیدگی های پدیده های جدید بر اساس ایجاد تناظر با معادل هایِ طبیعی موجود، به ویژه طی سه دهه گذشته در حوزه مطالعات نوآوری ، قرارگرفته است. از طرفی استعارۀ رایج برای تبیین فرایند نوآوری که همان نظام نوآوری است، در توصیف و تحلیل پدیده نوآوری دارای کاستی هایی بوده که همان کاستی ها در استعاره نظام ملی نوآوری هم وجود داشته است. از این رو در این مقاله، ضمن توضیح این کاستی ها، و در تکمیل استعاره جدیدتر اکوسیستم (بوم سازگان) نوآوری، استعاره جدیدی تحت عنوان «بیوم نوآوری» جهت پاسخ به ضعف های رویکرد نظام مند به نوآوری (نظام نوآوری) معرفی می شود. بنابراین استراتژی اصلی این پژوهش، استعاره پردازی است. نتایج تحلیلی پژوهش نشان می دهد که تمامی اصول هشتگانه اعتبارسنجی استعاره در بیوم نوآوری مورد تأئید است. بنابراین می توان گفت که بیوم ملی نوآوری می تواند چارچوبی مؤثر برای تحلیل فرایند نوآوری در سطح ملی و متعاقباً مبنایی جهت استخراج دلالت های سیاستیِ مناسب برای فضای نوآوری کشورها باشد. این استعاره جدید، مشکلات اساسی نظریه نظام ملی نوآوری نظیر تاکید بیش از اندازه بر مرز نظام و نقش دولت، غفلت از ابعاد زیست محیطی، و بی توجهی به مفاهیم همکاری، هم سازگاری و هم تکاملی در فضای نوآوری کشورها را تا حد زیادی برطرف می کند و علاوه بر این، روی چند اکوسیستمی بودن فضای نوآوری هر کشور به دلیل تنوع بخش ها و فناوری های مختلف، تاکید دارد.

گرچه محققان و تحلیلگران سیاستی، مطالعات تجربی متنوعی را برای درک بهتر ساختار و پویایی نظام های نوآوری انجام داده اند اما سیاست گذاران در استخراج راهبردهای عملی، اغلب با مشکلاتی مواجه هستند. از میان رویکردهای مختلف به نظام های نوآوری، نظام نوآوری فناورانه رابطه تنگاتنگی با مفهوم سیاست گذاری نوآوری و توسعه فناوری و به خصوص سیاست های سیستمی پیدا کرده است. نظام نوآوری فناورانه ضمن تاثیر به سزایی که در فرآیند تغییرات فناورانه دارد الگویی را فراهم می کند تا مسیرهای وقوع نوآوری های فناورانه شناسایی شوند. در این مقاله، ضمن آشنایی با مفهوم نظام نوآوری فناورانه و ساختارها و کارکردهای آن، الگویی برای سیاست گذاری نوآوری و تحلیل پویایی توسعه فناوری ارائه می شود و البته به این منظور، اثر مفاهیم مختلف موثر بر فرآیند سیاست گذاری مانند عوامل بافتاری و چرخه عمر هم در نظر گرفته شده است. در انتها نیز یک نمونه از کاربرد مفاهیم فوق در تحلیل نظام نوآوری فناورانه فتوولتائیک ایران نشان داده خواهد شد.

در این پژوهش، الگویی نظری ترسیم خواهد شد که نشان می دهد زمینه های خلق یک فکر نو، توسعه و در نهایت بهره برداری از آن در یک نظام اقتصادی چیست و در نهایت، تاثیر آن بر عملکرد نظام اقتصادی چگونه است. نقطه قوت این الگوی نظری این است که هم بر عوامل اصلی موثر بر ایجاد و انتشار نوآوری تاکید می کند و هم بر تعامل و کنش و واکنش های این عوامل با یکدیگر. در واقع، این الگوی نظری بر مبنای یکی از مهم ترین ویژگی های نوآوری، یعنی ویژگی سیستمی آن پی ریزی شده است. نظام ملی نوآوری الگویی تحلیلی است که نشان می دهد چگونه در یک نظام اقتصادی علوم و فنون پیشرفت می کنند و در عمل به کار گرفته می شوند. الگوی تحلیلی ترسیم شده در این پژوهش، چارچوبی مناسب را برای طراحی سیاست های علوم و تکنولوژی در یک کشور و نیز تحلیل عملکرد این سیاست ها فراهم می کند.

هدف اصلی این مقاله، تحلیل حکمرانی نظام نوآوری ایران است. با مرور مراجع، مدل مفهومی حکمرانی نظام نوآوری استخراج شده که مشتمل بر فرآیندهای سیاست گذاری، تعیین اولویت ها، طراحی و پیاده سازی برنامه ها و ارزیابی سیاست ها و یادگیری می باشد. ابزارهای پرسشنامه و برگزاری هم اندیشی برای جمع آوری داده ها، بکاربرده شده و فنون تحلیل عاملی تاییدی و آزمون t برای تحلیل داده های خام استفاده شده است. بر پایه مدل طراحی شده، وضعیت فعلی و چالش های پیش روی حکمرانی نظام نوآوری ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل صورت گرفته حاکی از آن است که رویکرد غالب در سیاست گذاری نوآوری در ایران نگرش خطی بوده و سبک حکمرانی نظام ملی نوآوری نیز دستوری است. در خاتمه مقاله، پیشنهاداتی برای غلبه بر چالش های پیش رو ارایه شده است.

نظام های نوآوری با هدف جهت دهی و انتظام منابع با نهادها طراحی و استقرار می یابند. این مهم اما در صنایع فرهنگی با موانع و مشکلاتی جدی، ازجمله عدم ملاحظه نقش کلیدی سرمایه انسانی، موجب نادیده گرفتن یا آسیب به نوآوری ها شده تا حدی که تصویر صنایعی کم بهره از آن ها ساخته است. این تحقیق جهت یافتن چارچوبی برای چینش ابعاد کارکردی نظام نوآوری محصولات فرهنگی شکل گرفته و ضمن بررسی اندک ادبیات موجود در این عرصه، اقدام به تولید محتوا بر اساس استراتژی داده بنیاد کرده است. این ابعاد پس از کدگذاری مصاحبه ها به صورت مرحله به مرحله احصاء شده اند. جامعه آماری این تحقیق را متخصصان، خبرگان و صاحبان دانش و تجربه در حوزه صنایع فرهنگی تشکیل داده و سازوکار پیشنهادشده آن، از نوزده مصاحبه عمیق، به دست آمده است. در ادامه به وسیله مدل سازی ساختاری تفسیری روابط ابعاد کارکردی و سطوح سلسله مراتبی آن ها تبیین شد تا اطلاعات مستخرج از آن موجب تکامل چارچوب کارکردی پیشنهادی این تحقیق شود. درنهایت این تحقیق بیان می دارد که چارچوب کارکردی نظام نوآوری محصولات فرهنگی دارای 35 مؤلفه (مقوله) و 9 بُعد کارکردی (دسته مقوله) شامل قانون گذاری، جهت بخشی راهبردی، توسعه زیرساخت های کلان، مدیریت منابع، ایجاد و توسعه دانش و تجربه، انتشار و اشتراک دانش و تجربه، فرهنگ سازی، ارزش آفرینی اقتصادی و بازار سازی است.